728 x 90

آیا تنبیه الغافلین از حاکم جِشُمی است؟

آیا تنبیه الغافلین از حاکم جِشُمی است؟
Britons are never more comfortable than when talking about the weather.John Smith, Flickr.
  • نویسنده :

این مقاله به انتساب کتاب تنبیه الغافلین به حاکم جشمی میپردازد و با طرح چندین پرسش در انتساب این کتاب تشیکک میکند. پرسشهای نویسنده از این قرار است: تاریخ تألیف تنبیه الغافلین، نام مؤلف در متن کتاب، ناهماهنگی کتاب تنبیه الغافلین با تفسیر تهذیب حاکم جشمی، منشأ اشتباه در انتساب.

تفسیر التهذیب في التفسیر تألیف ابو سعد (یا ابو سعید)[1] محسن بن کرامة جِشُمی بیهقی معروف به حاکم جشمی (م494) به تازگی در ده جلد چاپ شده است. در مقدمۀ محقق این تفسیر، آمده است:

حاکم جشمی غیر از این تفسیر تألیفات متعددی داشته، که از جملۀ آنها رسالة ابلیس إلی إخوانه المناحیس و کتاب تنبیه الغافلین عن فضائل الطالبیّین با تحقیق دو نفر از محققان در ایران چاپ شده است.[2]

این جانب برای اطلاع بیشتر از شرح حال حاکم جشمی با مقایسه بدوی محتوای این دو کتاب با تفسیر به این نتیجه رسیدم که قبل از هر بحثی باید بدانیم که استناد این دو اثر به حاکم جشمی ثابت است یا نه. پس از بررسی اجمالی معلوم شد که استناد رسالة إبلیس إلی إخوانه المناحیس قطعی است و گفته شده که وی به سبب تألیف همین رساله در مکه معظمه به قتل رسیده است، اما با اینکه محقق کتاب دوم در مقدمه خود نوشته است: «در انتساب کتاب تنبیه الغافلین به حاکم جشمی تردیدی وجود ندارد …». انتساب کتاب دوم به وی قطعی نیست.


[1]. در مجمع البیان، ج2، ص261 و 388 ابوسعید است .

[2]. «و طبع بتحقیق الأُستاذ إبراهیم یحیی الدرسي، و هناك طبعة أُخری إیرانیة، و طبعة بیروتیة» (التهذیب، ج1، ص44) البته چاپ‌های دیگری در اختیار نگارنده نبوده است.

مطالب مرتبط

نظر بدهید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد. فیلدهای مورد نیاز با * مشخص شده اند